Các bậc phụ huynh thường đánh giá sự thông minh ở trẻ thông qua khả năng ghi nhớ, logic, toán học, tính toán. Điều này không sai nhưng chưa đủ! Bởi, nếu chỉ tập trung vào toán học, thì các bậc cha mẹ vô tình không nhận thấy các loại tố chất, năng khiếu khác của trẻ. Việc đánh giá một đứa trẻ không thông minh khi bé không làm tốt các phép tính hay “đầu hàng” trước các trò chơi logic là quan niệm sai lầm, bởi theo thuyết Thông minh đa chiều, trẻ không chỉ có 1 mà có đến 8 loại hình thông minh khác nhau.
Với mong muốn giúp đỡ người đọc hiểu rõ mình, nhận ra năng lực bản thân, tăng khả năng học hỏi và phát triển, GS.TS nhà tâm lý học, nhà giáo dục, giám đốc điều hành Viện nghiên cứu phát triển con người của Mỹ Thomas Armstrong đã dựa vào học thuyết thông minh đa chiều của Howard Garner để phát triển những nghiên cứu mới, đồng thời phổ biến rộng rãi thuyết này cho cộng đồng. Theo đó, con người từ khi sinh ra đã có thể sở hữu một hay nhiều hơn các loại hình trí thông minh, gồm: ngôn ngữ, logic toán học, không gian, âm nhạc, khả năng vận động cơ thể, năng lực tương tác, năng lực tự nhận thức bản thân, tự nhiên.
Trên cơ sở này, các bậc làm cha mẹ thời hiện đại cần nắm được loại thông minh của trẻ, nhận ra năng khiếu, giúp con trẻ phát triển đúng hướng và tăng khả năng tự tin, bản lĩnh.
1. Trí thông minh ngôn ngữ:
Là trí thông minh của những phóng viên, nhà văn, nhà thơ, người kể chuyện, luật sư, người có khả năng ngôn ngữ có thể tranh luận thuyết phục hướng dẫn có hiệu quả thông qua lời nói. Họ yêu thích cách sử dụng âm thanh của từ ngữ thông qua việc chơi chữ, đố từ và cách uốn lưỡi, họ có khả năng nhớ các sự kiện, bậc thầy về đọc và viết.
Trẻ có thể học tập thông qua ngôn ngữ, lời nói
- Nhạy cảm với ngữ nghĩa, nhịp điệu, âm thanh của các từ
- Bé thích thú với việc kể chuyện và viết lách.
- Thích đọc, thơ ca, truyện cười và thích thú khi chơi với các trò đố chữ, giải đáp các câu đố.
Cha mẹ nên làm gì?
- Hãy cùng đọc với con của bạn
- Hãy lắng nghe con của bạn một cách chăm chú về những câu hỏi, những trải nghiệm của chúng
- Khuyến khích con bạn kể cho bạn nghe những câu chuyện mà chúng vừa đọc hoặc chia sẻ với bạn.
- Cho trẻ cơ hội đọc sách và thường đưa trẻ đến nhà sách.
- Cho trẻ tham gia viết báo tường của lớp.
2. Trí thông minh suy luận, tư duy:
Là trí thông minh đối với những con số và sự logic. Đây là trí thông minh của những nhà khoa học, kế toán viên và những nhà lập trình. Họ có khả năng xác định nguyên nhân chuỗi các sự kiện, cách tư duy theo dạng nguyên nhân – kết quả, khả năng sáng tạo các giả thuyết, ưa thích các quan điểm dựa trên ý chí.
Trẻ có thể học tập thông qua phân tích logic, toán học (logical)
- Thích chơi các trò chơi liên quan đến các con số, trò chơi ghép hình, làm các thử nghiệm.
- Có kỹ năng lập luận tốt và biết đặt các câu hỏi có tính logic.
- Thích các trật tự và những chỉ dẫn tuần tự từng bước.
Cha mẹ nên làm gì?
- Hãy để cho trẻ được làm các thí nghiệm/ thử nghiệm
- Chỉ cho con bạn cách sử dụng máy tính (calculator) máy tính bảng ( với trẻ trên 5 tuổi )
- Chơi các loại cờ như cờ vua, cờ tướng, carô, …
- Yêu cầu trẻ giải các bài toán mẫu cho lớp xem.
- Hãy giải thích cho trẻ hiểu rằng những sự vật mà chúng quan sát được có thể sắp xếp theo nhóm về màu sắc, hình dáng hay các đặc điểm khác.
- Hãy cùng bé chơi trò chơi xếp đồ vật thành các nhóm có đặc tính tương tự nhau và cụ thể hóa bằng cách giúp bé tạo ra những đồ thị, vẽ trên giấy hình ảnh các món vật dụng đó. Tiến xa hơn nữa, bạn hãy cùng trẻ thảo luận về nguyên nhân dẫn đến sự khác nhau đó.
3. Trí thông minh không gian, thị giác:
Nhạy cảm sắc bén với những chi tiết cụ thể trực quan, suy nghĩ bằng hình ảnh, hình tượng, có khả năng cảm nhận, chuyển đổi và tái tạo những góc độ khác nhau của thế giới không gian trực quan dưới dạng hình ảnh đồ họa. Đây còn là đất sáng tạo của các kiến trúc sư, nhiếp ảnh, nghệ sĩ, phi công và kỹ sư cơ khí trong việc dễ dàng định hướng bản thân trong không gian 3 chiều, thích các trò chơi xếp hình, mê cung.
Trẻ có thể học tập thông qua thị giác, hình ảnh (visual)
- Thích tạo ra các hoa văn, hình vẽ và cần có sự kích thích về thị giác
- Hay mơ mộng
- Có năng khiếu về nghệ thuật
Cha mẹ nên làm gì?
- Hướng dẫn trẻ tập quan sát các hiện tượng xung quanh từ những sự vật đơn giản như những bông hoa mọc sau vườn khi bạn đi dạo cùng chúng hay những đồ chơi khi thả trong bồn tắm sẽ nổi hay chìm.
- Hãy khuyến khích trẻ sử dụng hết các giác quan khi quan sát sự vật cũng như đứng từ nhiều góc độ khác nhau, khoảng cách để quan sát chúng. Sau đó, bạn hãy đưa ra những câu hỏi: Con thấy nó màu gì, nó có mùi gì, nó kêu như thế nào?
4. Trí thông minh âm nhạc, thính giác:
Có khả năng cảm nhận, thưởng thức và tạo ra các nhịp điệu. Trí thông minh âm nhạc còn có trong tiềm thức của bất kỳ ai, miễn là có khả năng nghe tốt, dành thời gian cho âm nhạc, biết hát theo giai điệu và phân biệt được nhiều tiết mục khác nhau với sự chính xác của các giác quan. Điển hình là DJ, nhạc sĩ, nhạc công, giáo viên dạy nhạc, ca sĩ.
Bé là người có thể học tập thông qua âm nhạc (musical)
- Thích chơi các nhạc cụ, thích hát hò, gõ trống
- Thích các âm thanh như giọng nói, âm thanh tự nhiên, âm thanh từ nhạc cụ
- Học dễ dàng hơn nếu có bật nhạc hoặc có các vật gì đó gõ nhịp, nhớ bài học tốt hơn nếu được nghe và được học bằng việc đọc thành lời.
Cha mẹ nên làm gì?
- Cho phép con bạn lựa chọn các bản nhạc tại cửa hàng bán băng đĩa nhạc
- Khuyến khích trẻ hát theo hoặc vỗ tay theo nhịp điệu một bản nhạc.
- Nếu có thể, cho trẻ tham gia vào các buổi học âm nhạc.
- Cho trẻ có cơ hội được đi tham dự các buổi trình diễn âm nhạc hay hòa nhạc.
- Cho trẻ cùng tham gia và hướng dẫn các bạn trong lớp hát một bài, hoặc tham gia đội văn nghệ.
5. Trí thông minh vận động:
Là loại thông minh của chính năng lực cơ thể, khả năng điều khiển các hoạt động thân thể của con người và thao tác cầm nắm các vật thể một cách khéo léo. Điển hình là các vận động viên thể thao, thợ may, thợ mộc, thợ cơ khí, bác sĩ phẫu thuật.
Trẻ có thể học tập thông qua vận động (physical)
- Bé khỏe mạnh và năng động.
- Thích đóng kịch, khiêu vũ, thể hiện bản thân với những hành động và chuyển động của cơ thể.
- Học tập thông qua các chuyển động của cơ thể và thông qua việc chạm vào và cảm giác về sự vật.
- Sử dụng các chuyển động, cử chỉ, điệu bộ và các biểu hiện cơ thể để học hỏi và giải quyết vấn đề.
Cha mẹ nên làm gì?
- Cho trẻ tham gia vào các hoạt động khiêu vũ, đóng kịch, thể thao.
- Cung cấp các hoạt động thực nghiệm lôi cuốn.
- Đi bộ, chạy bộ, chơi tennis, đạp xe,…cùng gia đình.
- Giáo viên thể dục có thể nhờ trẻ làm các động tác thể dục mẫu cho cả lớp.
6. Trí thông minh tương tác:
Là năng lực hiểu, cảm nhận, làm việc và tương tác tốt với người xung quanh, cộng đồng. Có khả năng nhìn sự việc dưới góc độ, quan điểm của người khác. Năng lực tương tác hay gặp ở giám đốc, hiệu trưởng, nhà tâm lý, luật sư.
Trẻ có thể học tập thông qua hoạt động hướng ngoại (extrovert)
- Trẻ là người thích giao tiếp xã hội.
- Có thể “đọc” được các cảm xúc và cách cư xử của người khác.
- Là nhà lãnh đạo xuất sắc và thích tham gia đội nhóm.
- Có thể giúp đỡ bạn cùng tuổi và làm việc hợp tác với những người khác.
Cha mẹ nên làm gì?
- Chơi những trò chơi gia đình.
- Khuyến khích con bạn tham gia vào các hoạt động nhóm.
- Khuyến khích thảo luận và giải quyết vấn đề.
- Giao cho trẻ vai trò quản lý nhóm khi chia nhóm học tập trong lớp.
7. Trí thông minh nội tâm:
Hay còn gọi là trí thông minh nội tâm. Người thuộc loại trí tuệ này có thể dễ dàng hiểu rõ những cảm xúc của bản thân. Sử dụng chính những hiểu biết của mình để vạch ra hướng đi cho cuộc đời. Họ có tính độc lập mạnh mẽ, thích làm việc một mình. Điển hình là là tu sĩ, nhà trị liệu, giáo viên tâm lý, doanh nhân.
Trẻ có thể học tập thông qua hoạt động hướng nội (introvert)
- Thích làm việc độc lập
- Biết tự động viên, khuyến khích bản thân và thích các hoạt động một mình.
- Thường tách ra và không đi theo xu hướng của đám đông.
- Có khả năng hiểu cảm xúc, động lực và tâm trạng của mình.
Cha mẹ nên làm gì?
- Cho trẻ có thời gian làm việc và chơi một mình.
- Yêu cầu trẻ hãy tạo ra vài thứ gì đó cho toàn gia đình để trẻ có cơ hội làm việc mình thích.
- Khuyến khích trẻ lưu giữ nhật ký hoặc các ghi chép hàng ngày.
8. Trí thông minh tự nhiên:
Những người này có khả năng quan tâm tự nhiên với thực vật và động vật, nhạy bén, tinh thông việc nhận dạng và phân loại vô số chủng loại động thực vật trong môi trường. Điển hình là những nhà tự nhiên học, nhà sinh thái học, nhà làm vườn, bác sĩ thú y.
Trẻ có thể học tập thông qua hoạt động thực tế (existential).
- Thích quan sát, tò mò về các hiện tượng xung quanh
- Thích thử nghiệm các hoạt động mới mẻ.
- Có khả năng thích ứng tốt với những môi trường khác nhau
Cha mẹ nên làm gì?
- Mở rộng hiểu biết về các hiện tượng khoa học cho trẻ bằng cách quan sát những hiện tượng tương tự như thế trong cuộc sống và trong tự nhiên.
- Bạn hãy giúp trẻ lặp lại những thí nghiệm nhưng thay đổi đi các yếu tố tác động, ví dụ như bạn hãy cho trẻ quan sát cây sẽ phát triển ra sao dưới ánh sáng của bóng đèn điện?
- Trước khi thay đổi các điều kiện tác động đó thì bạn hãy hướng dẫn trẻ tập phán đoán trước điều gì sẽ xảy ra trước khi thử nghiệm.
Với những năng lực rất cơ bản này, bạn hãy theo dõi xem trẻ có thích những chủ đề mà bạn hương dẫn không? Thường xuyên đọc sách báo về khoa học để cho trẻ được tìm hiểu thêm những lĩnh vực mà chúng quan tâm, có thể giúp trẻ phát triển trí thông minh theo đúng thế mạnh của chúng.
3 yếu tổ ảnh hưởng đến trí thông minh:
- Di truyền.
- Yếu tố môi trường (dinh dưỡng).
- Giáo dục.
Ngoài những yếu tố không can thiệp được như gen di truyền và tố chất bẩm sinh, thì những yếu tố khác cha mẹ có thể tác động để bé phát triển tốt hơn, như dinh dưỡng và học tập.
Trong việc bổ sung dinh dưỡng để hỗ trợ bé phát triển thông minh đa chiều, thì việc tập trung vào các dưỡng chất trợ giúp phát triển não bộ là chưa đủ; các bậc phụ huynh hãy bổ sung cho con những dưỡng chất giúp phát triển những yếu tố quan trọng khác, như tầm vóc, trí não, đồng thời hỗ trợ hệ miễn dịch và tiêu hóa. Bởi ngoài những dưỡng chất cho trí não, phát triển tầm vóc bao gồm cân nặng, chiều cao giúp trẻ sẵn sàng cho sự vận động. Sự phát triển của hệ miễn dịch sẽ giúp bé khỏe mạnh hơn, gia tăng khả năng tiếp xúc...
Trong khi đó, việc chú trọng hệ tiêu hóa khỏe mạnh sẽ giúp bé hấp thụ tốt, tối ưu các chất dinh dưỡng thông qua bữa ăn hàng ngày.
Bổ sung dinh dưỡng đúng, đầy đủ được ví như là việc tạo nền tảng, điều kiện tốt để trẻ phát triển các loại hình thông minh. Còn việc phát hiện, tối ưu loại hình thông minh của trẻ phụ thuộc vào cách giáo dục của cha mẹ. Kết hợp hài hòa hai yếu tố này, các bậc cha mẹ đều có quyền tin rằng, con mình sẽ dẫn đầu.
Bảng hành vi, tính cách của trẻ phát triển bình thường từ 0
- 6 tuổi (Theo nghiên cứu của khoa tâm lý bệnh viện Nhi đồng 2 TP.HCM):
Tuổi
|
Kỹ năng sống
|
Vận động thô
|
Vận động tinh
|
Giao tiếp
|
Sơ sinh
|
Phản xạ bú
|
Cử động chân tay ngẫu nhiên
|
Tìm vú mẹ
|
Khóc
|
3 tháng
|
Đưa tay vào miệng
|
Tập lật
Giữ được đầu
|
Nhìn theo đồ vật chuyển động
Mở và nắm tay
|
Cười thành tiếng
Phản ứng với âm thanh
Giao tiếp bằng mắt
|
6 tháng
|
Đưa tất cả đồ vật vào miệng
|
Có thể ngồi với sự trợ giúp
|
Quan sát, với tay và túm lấy đồ chơi
|
Hướng về âm thanh lời nói
Lắng nghe âm thanh
|
9 tháng
|
Tập nhai thức ăn
Bắt đầu tự ăn
|
Ngồi vững
Tập bò
Tập đứng
|
Nhìn theo vật rơi
Chuyển đồ vật trừ tay này sang tay kia
Nhặt những vật nhỏ
|
Chú ý lắng nghe lời nói
Hiểu từ “không”, “ bye”
|
12 tháng
|
Uống nước bằng ly
|
Đứng chựng
Tập đi
|
Chỉ ngón trỏ
|
Hiểu được lời nói và cử chỉ
Phát âm rõ “ baba, mama”
|
1-2 tuổi
|
Biết cởi quần áo
|
Đi tốt
Ngồi xổm để chơi
|
Thích chơi với hình ảnh
Xếp chồng khối gỗ
|
Hiểu được câu đơn giản
Nói nhiểu từ đơn
|
2- 4tuổi
|
Kiểm soát được tiêu tiểu
|
Nhảy bật 2 chân
Đưng1 chân trong vài phút
|
Xâu hạt, cầm viết
Vẽ lại hình tròn, hình chữ thập
|
Lắng nghe kể chuyện
Nói câu đơn giản
Luân phiên trong đối thoại và chơi
|
4-6 tuổi
|
Tự tắm và mặc quần áo
Làm được những việc đơn giản
|
Nhảy lò cò
Chơi đá banh tốt
|
Tập viết chữ
|
Nói và hiểu nhiều
Phát âm chuần hầu hết các từ
|
Sưu tầm và tổng hợp
0 nhận xét: